Nấm độc tán trắng hình nón, hay còn gọi là nấm trắng hình nón, chứa độc tố amanitin và rất khó phân biệt với nấm ăn được. Đây là nguyên nhân gây ra nhiều trường hợp tử vong do ngộ độc nấm. Việt Nam có khoảng từ 50 đến 100 loại nấm độc, và hàng năm các ca ngộ độc nấm vẫn xảy ra thường xuyên do rất khó phân biệt giữa nấm độc và nấm ăn được.
Đặc điểm nhận dạng nấm độc tán trắng hình nón
Nấm độc tán trắng hình nón có tên khoa học là Amanita verna, là một trong những loại nấm độc trắng phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt là ở rừng tre trúc nứa. Loại nấm này thường mọc đơn lẻ hoặc từng cụm ở nơi đất rừng hoặc ven rừng. Để phân biệt nấm độc và nấm ăn được, thường dựa vào một số kinh nghiệm truyền miệng như nấm độc là những nấm có màu sắc sặc sỡ, mùi hắc, hay bị chảy dịch màu trắng sữa. Tuy nhiên, một số loại nấm độc lại không có những đặc điểm này và trông giống với nấm thường nên rất khó phân biệt, ví dụ như nấm độc tán trắng hình nón.
Mũ nấm
Mũ nấm của nấm độc tán trắng hình nón có màu trắng, bề mặt bóng nhẵn. Khi nấm còn non, mũ nấm có phần đầu tròn, hình trông giống quả trứng và dính với cuống nấm rất chặt. Khi nấm trưởng thành, mũ nấm phẳng hơn, đường kính đo được khoảng từ 5 – 10cm. Nấm già thì phần mép mũ nấm cụp xuống.
Phiến nấm
Bề mặt dưới hay còn gọi là phiến nấm của nấm trắng hình nón có màu trắng.
Cuống nấm
Cuống nấm có màu trắng, ở đoạn trên gần với mũ nấm có vòng nhưng dạng màng. Phần chân cuống phình ra giống củ và có bao gốc hình giống đài hoa.
Thịt nấm
Nấm độc tán trắng có phần thịt màu trắng, mềm và thơm, vì vậy rất khó phân biệt với nấm ăn được.
Sự nguy hiểm của nấm độc tán trắng hình nón
Nấm trắng hình nón chứa độc tố amanitin (amatoxin), một trong những chất độc có độc tính mạnh và khả năng gây tử vong cao. Ngay cả khi nấu sôi hoặc sấy khô, độc tính của nấm cũng không biến mất. Khi vào trong cơ thể, chất độc này có thể làm tổn thương tế bào gan và dẫn đến hoại tử gan. Độc tố amanitin của nấm đào thải qua nước tiểu. Nếu mẹ đang nuôi con cho bú ăn phải nấm độc, chất độc có thể thải qua sữa và gây ngộ độc cho trẻ.
Biểu hiện ngộ độc nấm tán trắng
- 6 – 12 giờ đầu: Đau bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy nhiều lần gây mất nước.
- 12 – 24 giờ tiếp theo: Tiểu nhiều hoặc tiểu ít, suy thận, suy gan, hôn mê và tử vong.
Xử lý khi bị ngộ độc nấm trắng hình nón
Khi thấy người có các biểu hiện của ngộ độc nấm, đặc biệt là nấm độc tán trắng, cần ngay lập tức dùng biện pháp cơ học để gây nôn, thực hiện càng sớm càng tốt, khi người bị ngộ độc còn tỉnh táo và chưa nôn nhiều. Sau đó, cho uống than hoạt với liều dùng là 1g/kg cân nặng và uống oresol để bù nước rồi nhanh chóng đưa người bị ngộ độc tới cơ sở y tế gần nhất và nhanh nhất.
Trường hợp phát hiện muộn, khi người bệnh bị co giật hoặc rơi vào trạng thái hôn mê, cần đặt người bị ngộ độc nằm nghiêng sang một bên. Nếu thở yếu hoặc có dấu hiệu ngừng thở, cần thực hiện hô hấp nhân tạo hoặc hà hơi thổi ngạt và sử dụng những tiện cấp cứu tại chỗ.
Trong thời gian điều trị y tế, bệnh nhân bị ngộ độc nấm trắng hình nón không được tự ý rời khỏi nơi điều trị để về nhà vì các triệu chứng ngộ độc có thể chưa hết hoàn toàn.
Phòng tránh ngộ độc nấm
Kiến thức về các loại nấm độc
Để tránh ngộ độc nấm, người dân cần trang bị kiến thức cơ bản về các loại nấm độc phổ biến ở Việt Nam. Điều này bao gồm việc nhận biết các đặc điểm ngoại hình của nấm độc và hiểu về các triệu chứng ngộ độc. Một số loại nấm có thể nhận biết được qua màu sắc, hình dạng và mùi hương, nhưng như đã đề cập, không phải lúc nào những đặc điểm này cũng rõ ràng. Vì vậy, việc học hỏi từ các nguồn tin cậy và chuyên gia là rất quan trọng.
Không ăn nấm lạ
Một nguyên tắc quan trọng là không nên ăn những loại nấm lạ mà bạn không chắc chắn về độ an toàn. Ngay cả những loại nấm trông có vẻ quen thuộc cũng có thể có những biến thể độc hại. Nếu không chắc chắn, tốt nhất là tránh ăn chúng.
Sử dụng nấm từ các nguồn tin cậy
Chỉ nên sử dụng nấm từ các nguồn tin cậy như siêu thị, cửa hàng thực phẩm uy tín hoặc từ những người có kinh nghiệm nhận biết nấm. Nấm mua ở những nơi này thường đã được kiểm tra độ an toàn.
Tránh thu hái nấm trong tự nhiên
Không nên tự ý thu hái nấm trong rừng hoặc nơi hoang dã, đặc biệt là ở những khu vực không quen thuộc. Ngay cả những người có kinh nghiệm cũng có thể mắc sai lầm khi nhận dạng nấm, vì vậy việc thu hái nấm hoang dã luôn đi kèm với rủi ro.
Vai trò của chính quyền và cơ quan y tế
Tuyên truyền và giáo dục
Chính quyền và các cơ quan y tế cần tăng cường công tác tuyên truyền và giáo dục cộng đồng về nguy cơ ngộ độc nấm. Điều này có thể được thực hiện thông qua các chiến dịch truyền thông, các buổi hội thảo và việc cung cấp thông tin tại các trung tâm y tế.
Cảnh báo kịp thời
Các cơ quan chức năng nên đưa ra cảnh báo kịp thời khi phát hiện các loại nấm độc đang phổ biến hoặc khi có các ca ngộ độc nấm xảy ra. Thông tin này cần được truyền đạt rộng rãi để người dân có thể phòng tránh.
Hỗ trợ y tế
Các cơ sở y tế cần được trang bị đầy đủ các phương tiện và kiến thức để xử lý các trường hợp ngộ độc nấm. Đào tạo nhân viên y tế về cách nhận biết và điều trị ngộ độc nấm cũng là một phần quan trọng của công tác phòng chống ngộ độc.
Lời khuyên cho các bạn
Nhận biết và cảnh giác
Các bạn cần nhận biết rõ ràng về các loại nấm độc và luôn cảnh giác khi sử dụng nấm trong chế biến thực phẩm. Không nên dựa vào các mẹo truyền miệng không có cơ sở khoa học để phân biệt nấm độc và nấm ăn được.
Học hỏi từ các chuyên gia
Nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia về nấm học hoặc các cơ quan y tế khi có bất kỳ nghi ngờ nào về nấm. Các lớp học hoặc buổi tư vấn có thể cung cấp những thông tin quý báu để tránh ngộ độc.
Xử lý kịp thời khi ngộ độc
Trong trường hợp nghi ngờ ngộ độc nấm, cần hành động nhanh chóng và đưa người bị ngộ độc đến cơ sở y tế ngay lập tức. Thời gian là yếu tố quan trọng trong việc điều trị ngộ độc nấm, và sự chậm trễ có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.
Phổ biến thông tin về nấm độc
Gia đình và cộng đồng cần phổ biến thông tin về các loại nấm độc và biện pháp phòng tránh. Điều này có thể bao gồm việc tổ chức các buổi họp mặt, chia sẻ thông tin qua mạng xã hội và các kênh truyền thông khác.
